Betoog Verlichting

 Pieter Langendijk - Het Wederzyds Huwelijksbedrog

‘Het wederzyds huwelijksbedrog’ is representatief voor de Verlichtingsliteratuur

De Verlichting was een periode waarin gestreefd werd naar meer licht in de duisternis, dat wil zeggen: meer kennis, meer geluk. Het was een Europese beweging die zich vanaf 1670 vanuit Nederland en Engeland gedurende de achttiende eeuw verspreidde over de rest van Europa. Doel was angst en bijgeloof te laten verdwijnen en de mens op zichzelf te laten vertrouwen: op zijn verstand, hart en intuïtie.

Langendijk werd op 25 juli 1683 in Haarlem geboren. De schrijver, die zijn publiek wist te vermaken, had zelf in zijn leven weinig reden tot lachen. Toen hij zes jaar oud was, stierf zijn vader. Al gauw moest hij zelf mee de kost verdienen. Zijn moeder was heel zuinig. Later raakte hij zelfs aan de drank. Ook zijn vrouw, met wie hij na de dood van zijn moeder trouwde, gooide het geld over de balk. Toen hij ziek werd, kreeg hij van het stadsbestuur van Haarlem gratis een plaats in het Proveniershuis aangeboden. Als tegenprestatie werd Langendijk stadshistorieschrijver. Bij zijn dood in 1756 liet hij grote, maar onvoltooide geschiedenis van de stad Haarlem na.
Het werk is typerend voor de stroming van die tijd, het classicisme. Dat blijkt uit de opbouw. Het stuk telt vijf bedrijven, die volgens de regels naar het hoogtepunt en de ontknoping voeren. Ook heeft hij met zorg de eenheid van plaats en tijd gehandhaafd

Het wederzijds huwelijks bedrog staat in ouderwets Nederlands geschreven. Dat komt omdat het uit 1714 komt en men dus nog zo sprak en schreef. Het is een boek uit de verlichting. Omdat het een blijspel is, is het humoristisch geschreven en zit er eindrijm in. De titel slaat op het huwelijksbedrog van Klaar en Hans, Charlotte en Lodewijk en Karel en Sofie. Het stuk telt vijf bedrijven, die volgens de regels naar het hoogtepunt en de ontknoping voeren. Het verhaal speelt zich af in Utrecht. In het huis van Charlotte en gedeeltelijk in de herberg waar Jan en Lodewijk verblijven en daarnaast speelt nog een klein deel zich af op de straat die loopt tussen de herberg en het huis van Charlotte

Al wordt er in het verhaal veel gelogen, er zit toch een lerende functie in het boek; liegen is slecht. Als iemand het boek leest of het blijspel had bijgewoond, had deze persoon een les geleerd; Liegen mag niet. Er zit dus een moraal in het boek, een kenmerk uit de Verlichting.

In de verlichting werd 'literatuur voor het volk' gemaakt, en dit verhaal is daar een voorbeeld van. Het is in simpele taal geschreven, zodat iedereen het verhaal kon lezen.

Een tegenargument van de stelling, is dat de mensen in het verhaal niet echt achterdochtig zijn. Sterker nog, ze nemen alles aan wat anderen zeggen, zijn erg naief. Dit past niet bij de Verlichting, omdat in deze periode de aandacht werd gericht op de 'ratio'. Het is echter wel zo, dat door deze goedgelovigheid van de mensen, zij geen voordelen ondervinden. Daarom is de moraal; geloof niet iedereen zo maar en lieg niet.

De conclusie is dat ‘Het wederzijds huwelijksbedrog’ typerend is voor de Verlichting. Het heeft een moraal, is begrijpelijk voor alle burgers, van welke bevolkingslaag dan ook, het vertelt dat je moet nadenken voor je iets doet. Het is een grappig blijspel dat makkelijk te lezen is voor iemand die iets wil lezen uit de Verlichting. Ik zou het niet aanraden omdat het naar mijn mening niet veel spanning bevat, en het een heel simpel verhaal is.